We hebben in Nederland een traditie van overleg tussen maatschappelijke groeperingen. “Polderen” wordt dat vaak genoemd. In die traditie is ook het Klimaatakkoord tot stand gekomen. Meer dan 100 organisaties zijn bij het tot stand komen daarvan betrokken geweest. En toch voelen burgers zich onvoldoende betrokken, zoals blijkt uit de protesten tegen nieuwe windmolens, zonneparken en de operatie om woonwijken van het aardgas af te halen.
Er is een nieuwe vorm van democratische betrokkenheid aan het ontstaan in Europa. Burgerberaden worden ze genoemd. Het zijn door loting aangewezen groepen van burgers, die een afspiegeling zijn van de bevolkingssamenstelling. Zij buigen zich over complexe kwesties, zoals (onderdelen van) het klimaatbeleid en doen aanbevelingen aan de politiek. Het idee is gepromoot door David van Reybrouck, de Belgische schrijver van het boek Tegen Verkiezingen. Het is inmiddels in Ierland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en in steden als Kopenhagen en het Zwitserse Sion toegepast. Met veel succes.
In Ierland hebben de aanbevelingen van zo’n burgerberaad geleid tot de afschaffing van het verbod op abortus, een enorme omslagpunt in het streng katholieke land. Daarna is er ook een burgerberaad over klimaatbeleid gehouden met als uitkomst een grote steun voor een ambitieus beleid, inclusief controversiële elementen als een belasting op de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen, ook die van de voor Ierland belangrijke landbouwsector.
In Frankrijk is door president Macron een burgerberaad over klimaatverandering ingesteld. Ongetwijfeld als reactie op de heftige protesten van de “gele hesjes” tegen eerdere, als klimaatmaatregel bedoelde, verhogingen van de brandstofbelasting. Van de 149 voorstellen van het beraad heeft president Macron er 146 overgenomen, een groot succes voor het beraad.
In het Verenigd Koninkrijk is door het Parlement een Climate Assembly UK met 108 deelnemers gecreëerd. Het rapport komt pas in september beschikbaar. Maar bekend is al dat het beraad de doelstelling van netto nul broeikasuitstoot in 2050, die al in een wet was vastgelegd, ondersteunt. Dit is niet vanzelfsprekend gezien de enorme implicaties hiervan voor de samenleving.
En op 9 januari heeft het Europees Parlement een resolutie aangenomen die voortborduurt op het voornemen van de nieuwe EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen om vanaf 2020 een twee jaar durende conferentie over de toekomst van Europa te beginnen, met daarin een actieve rol voor burgers. Het EU-parlement ondersteunt dit idee.
Ervaringen van de diverse burgerberaden worden geëvalueerd om te zien wat goed werkt en wat beter kan.
Is dit ook voor Nederland een manier om meer draagvlak onder de bevolking te krijgen voor de uitvoering van het Klimaatakkoord? Daan Roovers (filosoof en Denker des Vaderlands) en Eva Rovers (schrijver en kunsthistoricus) hielden daarvoor een pleidooi in een ingezonden stuk in de NRC. En ook Jelmer Mommers, journalist van de Correspondent, deed dat onlangs. Een burgerberaad kan de betrokkenheid bij politieke besluitvorming vergroten en daadwerkelijk iets doen aan de breed gevoelde kloof tussen burger en politiek.
Maar er zijn ook tegengeluiden. Een burgerberaad kan als een concurrent van de politieke besluitvorming worden gezien en als “achterkamertjespolitiek” worden beschouwd. Met de “poldercultuur” die in Nederland bestaat wordt een burgerberaad ook snel als overbodig gezien, dat wil zeggen vanuit de positie van de organisaties die al wel aan tafel zitten. Er zijn inmiddels wat kleine experimenten in Nederland in gang gezet in steden als Heerenveen, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht en Groningen.
Omdat er al een Klimaatakkoord ligt, lijkt het voor Nederland niet verstandig dit proces met een burgerberaad nog eens over te doen. Wat wel heel nuttig zou zijn is het inzetten van een burgerberaad over de uitvoering van onderdelen van het Klimaatakkoord. Bijvoorbeeld over de warmtetransitie, die ervoor moet zorgen dat in 2050 alle huizen en gebouwen van het aardgas af zijn voor hun verwarming. Hierover bestaat veel weerstand onder bewoners en veel onzekerheid over de betaalbaarheid van de alternatieven. Een burgerberaad kan met oplossingen komen waarvoor wel draagvlak bestaat.
lees meer
Aangezien de vooruitzichten er niet op wijzen snel mondkapjes-loos door het leven te gaan, verkoopt Grootouders voor het Klimaat haar eigen mondkapjes.
Johan Vollenbroek (nr. 2 van de Trouw Duurzame Top 100) is milieudeskundige en voorzitter van MOB (Mobilisation for the Environment), een NGO die zich inzet voor de verbetering van de milieukwaliteit. Dankzij zijn Mobilisation for Environment, een klein clubje dat zich vastbijt en strijdt, moet de uitstoot van stikstof nu echt worden aangepakt.
Wellicht gaat Europa dat veranderen. Het