We hoeven het niet als verlies te zien

‘De unieke situatie waarin wij zitten roept ons dringend op het beste van onszelf te geven in het belang van ons eigen leven en dat van volgende generaties.’Aldus Gary Ferguson in “De grote samenhang”.

Echt, soms zakt de moed me in de schoenen en voel ik me verpletterd door de omvang van de vernietigende, egoïstische, gewelddadige en onrechtvaardige manier van denken en handelen van ons mensen. De hardvochtigheid waarmee we medemensen, de natuur en de aarde hebben uitgebuit en nog steeds uitbuiten. Hoeveel kans is er eigenlijk dat diezelfde mensen daar mee stoppen en vanuit het hart gaan leven met respect voor de medemens, voor alle vormen van leven, voor de schoonheid van het bestaan? Er zijn momenten dat het me niet te doen lijkt, maar dat duurt gelukkig nooit lang. Altijd weer kom ik tot de conclusie dat er maar één optie is, doen wat in mijn vermogen ligt om de weg van vrede te gaan en anderen te inspireren om hetzelfde te doen.

Bij die weg hoort dat we dingen zullen moeten opgeven, dingen die we misschien ervaren als verworven rechten, maar we hoeven het niet als verlies te zien. We krijgen er veel voor terug. Met nieuwe inzichten, nieuwe kennis, nieuwe technologie en nieuw elan gaan we een nieuwe fase in.

Op weg naar een rechtvaardige wereld

We zijn op weg naar een rechtvaardige wereld, een wereld in balans, we geven heel veel grond terug aan de natuur, we verbinden natuurgebieden met elkaar, vergroenen, verblauwen, ontharden onze steden, geven ze terug aan de voetgangers en maken ze autovrij. De biodiversiteit herstelt, we zijn overgeschakeld op duurzame energie, het water is schoon en we hebben onze landinrichting aangepast aan de stijgende zeespiegel, hergebruiken en recyclen zijn de standaard, reclame voor fossiele en vervuilende industrie is in de ban, intensieve landbouw en veeteelt is vervangen door kleinschalige, biologische boerderijen, we kunnen weer schone lucht inademen.

En we zijn weer een gemeenschap, we hebben oog voor elkaar en voor de omgeving, stress en burn-out komen nauwelijks meer voor, welvaartsziekten nemen af, we hebben de groei-economie achter ons gelaten, we ontdekken werkelijk geluk.

‘Ambitie, geformuleerd als een missie, kan een zichzelf versterkend effect hebben, de hele samenleving inspireren en tegelijk brede maatschappelijke relevantie hebben.’ Het is een uitspraak van Sander Schimmelpenninck in zijn boek Sander en de brug, en ik geloof daar van harte in en niet de minsten doen dat ook.

Af en toe stoppen

We hoeven ons niet overweldigd en machteloos te voelen maar daarvoor moeten we wel af en toe stoppen met rennen en bij onszelf naar binnengaan. Paul Hawken zegt: “Ga op zoek naar wat jou fascineert.” Zo komt duurzaamheid van binnenuit. Dat zegt ook Matthijs Schouten: ‘Wat is het goede zijn? Wat brengt wezenlijke tevredenheid? Jane Goodall houdt ons voor dat we ons uiteindelijk maar één ding hoeven af te vragen: ‘ondersteun of vernietig ik leven met wat ik doe?’ Paul Hawken noemt dat regeneratie ‘het leven centraal stellen in elke actie en beslissing.— Alles wat we doen moet doordrenkt zijn van rechtvaardigheid. — Het doel moet zijn het herstellen van gezondheid, veiligheid en het welzijn van de mens, de levende wereld en rechtvaardigheid. Het terugdraaien van de klimaatcrisis is een gevolg. — Het ultieme vermogen om de wereld te veranderen berust op eerbied, respect en compassie- voor onszelf, voor alle mensen en voor al het leven. De enige manier om onze planeet in ere te herstellen is om haar lief te hebben.’

Exploitatie en uitputting

Het is echt waar in niet meer dan 100 jaar hebben we, gedreven door begeerte naar rijkdom, comfort, spullen en nog meer spullen, heel veel hulpbronnen geëxploiteerd en uitgeput. 2/3 van de economische groei komt terecht bij de 10% rijksten onder ons. We stoten negen maal meer CO₂ uit dan we in Parijs hebben afgesproken. ‘Nergens worden er per vierkante meter zoveel dieren gehouden als in Nederland. Met als gevolg enorm veel dierenleed, een hoge stikstofuitstoot en gigantische uitbraken van ziektes zoals de vogelgriep.’ (Wakker Dier).

De aarde warmt op, de biodiversiteit holt achteruit en dat komt door ons. ‘Jan Terlouw: ‘De concentratie van CO₂ in de atmosfeer is enorm toegenomen, waardoor zonlicht makkelijker door de atmosfeer komt dan de warmte die van de aarde komt. Energie kan er dus makkelijker in dan eruit en dan wordt het warmer. Dat is wat klimaatverandering veroorzaakt.’  We hebben het broze natuurlijke evenwicht van onze planeet verstoord. We hebben onze kop in het zand gestopt voor de waarde en de grenzen van de Aarde. Door een schrijnend gebrek aan respect voor onze onderlinge afhankelijkheid bewegen we richting zelfdestructie. Dat klinkt niet alleen alarmerend, dat is alarmerend.

Hoogste urgentie

2015, Parijs, alle landen van de wereld spreken af ernaar te streven om onder de 1.5 – 2 graden opwarming te blijven. 2023, we stevenen af op een opwarming van 2 tot 3 graden. Hongersnood, overstromingen, weersextremen, mensen op de vlucht en het verlies van 50% van de biodiversiteit zullen het gevolg zijn. “Weet je wel dat van elke tien happen voedsel die wij als mens nemen, er zeven afkomstig zijn van bijen?” aldus voorzitter Jaap Molenaar van de bijenstichting. We zorgen voor leven of we gaan eraan. Zomer 2022 kwam de temperatuur in India boven de 45 graden. In Pakistan raakten door overstromingen meer dan 30 miljoen mensen ontheemd, meer dan 30 miljoen! Toch wil de urgentie maar niet tot ons doordringen.

Ja, er zijn kleine stapjes. De roep om een wekelijkse persconferentie van de Minister President met aan zijn zijde de betrokken bewindslieden lijkt binnenkort te worden gehonoreerd. Ik kijk uit naar het eerlijke verhaal waarmee iedere burger inzicht kan krijgen in de keuzes en maatregelen die worden genomen, in de resultaten, maar ook in de obstakels en hoe daarmee om te gaan.

Ik mis het perspectief!

Wat mis ik het, het perspectief op een andere wereld, een rechtvaardige wereld, een wereld waarin we het leven in al haar verschijningsvormen eren en het ons pijn doet als we de natuur schade toebrengen, als we de aarde uitputten, als we dieren als dingen behandelen. Een wereld met prachtige groene steden, waar steden er niet meer zijn voor de auto’s maar voor mensen en iedereen veilig gebruik kan maken van de gemeenschappelijke ruimte. Er zijn inspirerende voorbeelden en er is prachtig beeldmateriaal bijvoorbeeld van Parijs, maar ook uit eigen land zoals Pijnacker, Eindhoven. Ik geloof dat het kan, ik geloof dat we met elkaar een rechtvaardige, groene, veilige wereld kunnen creëren. Maar ook als mijn ideaal te groot zou zijn, zou ik niet op een andere manier willen leven.

Het doet me echt pijn om keer op keer van onze bestuurders te horen hoe moeilijk het is en waarom het niet kan of lukt. Niet dat ik ontken dat het moeilijk is om ingesleten patronen en vastgelopen systemen te veranderen, maar juist omdat het moeilijk is mogen we, vanuit het diepe besef of de diepe wens dat we samen een rechtvaardige wereld kunnen bouwen, dat perspectief geen moment uit het oog verliezen.

De klimaatcrisis daagt ons uit om anders te gaan denken en een levensstijl te ontwikkelen die is gebaseerd op respect voor alle levensvormen. Wij, inclusief de generaties na ons en inclusief de natuur, in plaats van ik. En dat dan als leidraad bij alle keuzes en besluiten die we maken.

Burgerberaden

Ik ben blij dat de koudwatervrees voor burgerberaden hier en daar aan het afnemen is en het voordeel van de twijfel krijgen. We hebben nieuwe impulsen nodig om de vastlopende democratie die voor enorme uitdagingen staat weer vlot te trekken. De ervaringen wijzen uit dat burgerberaden keuzes durven maken waar politici voor terugdeinzen uit angst om hun electoraat te verliezen. Keuzes die op de korte termijn tot moeilijkheden en verzet leiden maar essentieel zijn voor een leefbare aarde op de lange termijn.

De gemeente Haarlem heeft een belangrijke stap gezet door voor een burgerberaad CO₂-reductie te kiezen. Waarom ook niet een persconferentie voor de Haarlemmers? Stel je voor, de burgemeester die met de betrokken wethouders aan zijn zijde, geïnspireerd door inclusief denken, alle Haarlemse burgers informeert over de voortgang van het lokale klimaatbeleid. Een verhaal ondersteund met beeldmateriaal dat ons laat zien dat dromen werkelijkheid kunnen worden. Een eerlijk verhaal over de keuzes, maatregelen en volstrekt helder over waarom wel en waarom niet. Waar staan we, waar lopen we tegen aan, wat is er nodig en waar gaan we naartoe? Het zal helpen om vertrouwen te herwinnen, de polarisatie te stoppen en verbondenheid te smeden.

Het is mogelijk!

Het is mogelijk om CO₂ uit de atmosfeer te halen en terug te brengen naar de aarde, de fossiele industrie te stoppen, subsidies ten goede te laten komen aan duurzame energie, werkelijke kosten te belasten, de bezem door ons belastingstelsel te halen, arbeid en vermogen evenredig te belasten. Het is mogelijk om een rechtvaardige wereld te creëren waarin er voor iedereen genoeg is, waar geluk iets heel anders is als ‘steeds meer’, waar niet vrijheid maar zorg voor elkaar, voor de planeet en voor toekomstige generaties leidend is bij alle keuzes die we maken. Net als het verleden is de toekomst onze collectieve keuze en als we de juiste keuzes maken werkt de natuur met ons mee. Ondanks een wereld in crises hoeven we niet te wanhopen want we staan niet alleen. Marjan Minnesma van Urgenda zegt: ‘Als we ambitieuze doelen stellen, die uitdragen en actief najagen, kan er veel veranderkracht uit de maatschappij loskomen.’

Jan Rotmans: ‘Chaos brengt ons naar een nieuw evenwicht, waarna we op een andere manier verder kunnen. Laten we de chaos omarmen. Laten we anders leren kijken naar chaos en crisis; zie het niet meteen als een probleem maar als een kans om het wezenlijk anders te doen. — Echt er gloort iets nieuws aan de horizon en dat geeft hoop. Er zijn in deze cruciale chaosfase van complexe systemen twee mogelijkheden: afsterven of doorbreken. In dat laatste geval slaagt het systeem erin zichzelf opnieuw uit te vinden . Laten we samen voor de doorbraak gaan.’ En hij zegt ook: ‘Als zo’n 25% van de mensen anders gaan denken komen we bij een kantelpunt en gaat de resterende 75% relatief snel mee.’ Dat maakt het heel behapbaar. Ik kies er gewoon voor om dat te geloven.

Een wereldbeeld waarin leven centraal staat

Matthijs Schouten zegt, dat ¾ van de mensen zich beweegt naar een nieuw wereldbeeld, ecocentrisch of biocentrisch, een wereldbeeld waarin leven centraal staat.’ Daarbij heb ik een grenzeloos vertrouwen in het regeneratieve vermogen van de natuur. Het zal anders worden, we zullen anders gaan denken en anders gaan doen en we zullen het niet als verlies beleven. Wat bijzonder om in deze cruciale fase van de geschiedenis te mogen leven en bij te dragen aan herstel zodat onze kinderen, kleinkinderen en vele anderen ook nog een leefbare toekomst krijgen.

Gary Ferguson: ‘Als je iets doet uit dankbaarheid voor de schoonheid van de natuur laad je jezelf zo op dat je het volhoudt, zelfs als je je door de omstandigheden overweldigd voelt.—Je blijft met alle macht geloven in de aarde en in alle levensvormen voor wie het hun thuis is. En vanuit die waarheid leven is het belangrijkste wat eenieder van ons kan doen.’

Paula van Liere

Referenties

Mary Clare & Gary Ferguson, 2021. De grote samenhang. Uitgeverij Ten Have.

Jane Goodall, 2023. VPRO Wintergasten.

Paul Hawken, 2021. Regeneration. De klimaatcrisis opgelost in één generatie. Uitgeverij Lemniscaat.

Marjan Minnesma, 2020. Naar honderd procent duurzame energie. In: ‘Nu het nog kan’, Extinction Rebellion.nl Uitgeverij De Bezige Bij.

Jaap Molenaar, Voorzitter Bijenstichting, publicatie Wakker Dier

Jan Rotmans & Mischa Verheijen, 2021. Omarm de chaos. Uitgeverij De Geus.

Sander Schimmelpenninck, 2023. Sander en de Brug, vijf voorstellen voor een eerlijker Nederland.

Matthijs Schouten, 2022. Natuurlijke mensen leven in harmonie met de natuur – Grootouders voor het Klimaat BE webinar: https://www.youtube.com/watch?v=UbIuKav9osQ

Jan Terlouw, 2020. Voor willen komt weten. In: ‘Nu het nog kan’, Extinction Rebellion.nl Uitgeverij De Bezige Bij