Only Planet

Wat vooruitzicht naar de toekomst betreft is het wel het meest hoopvolle en reële boek tot nu toe. Tim van Hattum maakt veel gebruik van andere moedgevende boeken en artikelen (mooie referentielijst overigens!). Hij analyseert, verbindt, en voegt er zelf daadwerkelijk heel veel aan toe. En hij kan goed schrijven. Vooral ook de mooie beschrijvingen van zijn reizen door Azië en zijn persoonlijke ervaringen. Van ‘Lonely Planet’ naar ‘Only Planet’. Een genoegen om te lezen.

Disclaimer: Dit wordt een lange recensie, maar blijf lezen! Het boek telt 288 pagina’s, dat zag ik later pas. Ik lees elektronisch en had het idee dat het er honderden meer waren, zo veel staat er in. Compact geschreven dus, maar boordevol waardevolle informatie.

Wat er bij mij vooral is blijven hangen, in sleutelzinnen:

Van Code Rood (Korte termijn denken) naar Code Groen (Zeven Routes naar een Groenere toekomst).
Klimaatverandering en verlies aan Biodiversiteit zijn de grootste risico’s voor de maatschappij en de economie. Ze zijn absoluut niet los van elkaar te zien, dat vereist een integrale aanpak.
De Westerse wereld stelt de mens boven de natuur; traditionele wijsheden (taoïsme, boeddhisme) zien de mens als één met de natuur.
De ultieme bron van geluk zit in ons zelf. Niet in spullen, technologie of macht. Als we die les leren ontstaat er een vreedzamer, vriendelijker en zorgzamere wereld. Gelukkig word je wanneer je anderen gelukkig maakt (Dalai Lama)

Tien feiten die iedereen moet weten over Klimaat en Biodiversiteit

Het boek geeft een compacte beschrijving van het ontstaan van de aarde en het verdere verloop (waaronder de eerste vijf uitstervingsgolven) tot nu toe met de centrale rol van de mens daarin, met name de industriële en groene revolutie; gevolgd door ‘Tien feiten die iedereen moet weten over Klimaat en Biodiversiteit’.

De CO₂ concentratie in de atmosfeer is hoger dan de laatste 800.000 jaar.
Het is inmiddels al 1,2 ^oC opgewarmd.
Over de hele wereld nu al toenemende weersextremen
We koersen af op onomkeerbare kantelpunten boven de 1,5 ^oC.
Rijkste 10% veroorzaakt de helft van de uitstoot, de armsten worden het hardst geraakt.
De belangrijkste klimaatoplossingen zijn beschikbaar.
De opwarming beperken tot 1,5 ^oC is nog mogelijk.
Herstel van de natuur is een onmisbare klimaatoplossing.
Klimaatadaptatie is van levensbelang.
Investeren in klimaatactie levert grote maatschappelijke en economische voordelen.

Dit zijn de titels van de subhoofdstukken, maar ik moet benadrukken dat daarin complete verhalen staan met mooie voorbeelden en duidelijke grafieken.

Routekaart naar een hoopvolle toekomst

Tim van Hattum gaat verder met een ‘Routekaart naar een hoopvolle toekomst, een verhaal van hoop en actie, Geen doemscenario’s, maar focussen op oplossingen en kansen. Die Routekaart gaat uit van de volgende ontwerpprincipes. Sleutelbegrippen:

Kathedraaldenken, een holistische lange termijn visie en actieplan. Dat kennen we uit ‘De Goede Voorouder van Roman Krznaric.
Gezonde en veerkrachtige biosfeer als leidend principe.
Van duurzaam naar regeneratief (zie ook Drawdown en Regeneration van Paul Hawken)
Hechte samenwerking tussen technologie en ecologie.
Systeemverandering en rechtvaardige transitie. Via Chaos naar een nieuw evenwicht (zie ook Omarm de Chaos van Jan Rotmans)

De zeven routes

En weer worden die sleutelbegrippen helder beschreven en uitgelegd. Dat leidt dan tot de zeven routes naar een groenere toekomst. Ik beschrijf die routes heel kort. In volgende hoofdstukken worden alle worden ze uitgebreid geanalyseerd en beschreven, met vele relevante voorbeelden.

De natuur als bondgenoot. Samenwerking met de natuur is een essentiële randvoorwaarde, herstel van ecosystemen staat voorop.
Blauw goed. Afscheid van olie, maar de klimaatcrisis is ook een watercrisis. Dat moet leiden tot duurzaam waterbeheer. Water neemt een dominante plaats in bij het verminderen van de globale opwarming.
Een gezond en regeneratief voedselsysteem. Nu levert het voedselsysteem een belangrijke bijdrage aan klimaatverandering en aan verlies van biodiversiteit. Dat moet op de schop. Een veel meer plantaardig dieet, decimeren van de industriële veeteelt, stoppen van ontbossing t.b.v. productie voor veevoer zijn cruciaal.
Groene en gezonde steden. Ik vond dit het mooiste hoofdstuk van het boek. Ik ben natuurlijk ook een stedeling en er zelf ook mee bezig als activist. Sleutelwoorden voor mij: Ontharden, Vergroenen, Verblauwen. Hoe richten we steden toekomstbestendig in? Water is daarbij weer cruciaal. Tevens worden voorbeelden gegeven van groene steden, die hier al decennia geleden mee begonnen zijn; Singapore en Kopenhagen. Maar ook voorbeelden van steden als Amsterdam en Rotterdam. ‘Mijn’ Haarlem ligt achter (staat overigens niet in het boek), nog veel te doen dus.
Hernieuwbare energie en groen vervoer. Zo snel mogelijk af van fossiele brandstoffen en overschakelen en opschalen van duurzaam opgewekte energie. Het kan!
Circulaire economie met betekenis. Circulaire en Betekenisvolle Economie! O.a. de Donuteconomie van Kate Raworth en de Betekeniseconomie van Kees Klomp (heb ik nog geen recensie van, meestal begrijp ik economieboeken niet, maar Tim van Hattum legt het hier heel helder uit.
Gezondheid, welzijn en geluk. Meer tijd, minder spullen, meer zingeving en een sterkere relatie met de natuur dragen bij aan ons welzijn en dat van onze planeet. Route 7 start met een Masterclass ‘Geluk’ door de Dalai Lama dat de schrijver meemaakte. Ontroerend mooi. Gevolgd door het ‘Bruto Nationaal Geluk’ van Buthan, een voorbeeld voor ons. Klimaatvriendelijk gedrag (minder vlees, minder energie, vergroening) leidt tot een persoonlijk gevoel van geluk. Investeer in ervaringen, niet in spullen. Een doel in het leven geeft het leven zin.

Natuurpositief Nederland

Als al deze Routes simultaan worden uitgevoerd dan leidt dat tot een ‘Natuurpositief Nederland’. Om dat inzichtelijk te maken heeft de groep van de Wageningen Universiteit waar Tim van Hattum werkt een kaart ontworpen hoe Nederland er in 2120 uit gaat zien. Ik volsta even met een die kaart, die zeker in deze recensie niet goed te zien is, maar die volledig is te zien op: https://www.wur.nl/nl/dossiers/dossier/nederland-in-2120.htm . Geen doembeeld, maar een groen beeld.

Vijf leidende principes

Centraal staan vijf leidende principes voor onze toekomst:

Het natuurlijk systeem is het uitgangspunt.
Optimaal benutten van water.
Klimaatpositieve- en circulaire economie
Meebewegende (adaptieve) ruimtelijke ordening.
Natuurinclusieve samenleving. Een gezonde natuur is de basis voor ons bestaan en noodzakelijk voor het welzijn van ons allemaal!

Hoe dan?

‘Hoe dan?’ is de titel van het laatste inhoudelijke hoofdstuk.

Versnellen van de klimaatmaatregelen. We hebben te lang gewacht met grootschalige maatregelen, waardoor we steeds maar meer moeten versnellen.
Leiderschap. In de komende decennia zullen steeds meer leiders opstaan vanuit overheid, bedrijfsleven, wetenschap en burgerbewegingen om de transitie te begeleiden.
Social tipping points. Social tipping points zijn steeds snellere veranderingen is de samenleving. De transitie naar een duurzame samenleving kunnen we niet aan de markt overlaten. De effectiefste maatregel is het stoppen met fossiele subsidies en verkapte subsidies via belasting voordelen.
En we hebben ‘Groene Bankiers’ nodig, samen met een innoverend bedrijfsleven.
Begin met het eerlijke verhaal te vertellen! Niet zo maar ook het eerste principe van Extinction Rebellion. Verander de wereld, begin in de klas. Onderwijs is de motor van de social tipping points.

Kortom, we zullen het allemaal samen moeten gaan doen!! De Toekomst begint vandaag. Een doel in het leven geeft het leven zin. Laat dat dan nu maar Klimaatactivisme zijn. Biodiversiteit niet vergeten!