Biodiversiteit en klimaat in samenhang

Biodiversiteit en klimaat in samenhang

Biodiversiteit moet even hoog op de agenda komen als klimaat. Het zijn twee kanten van dezelfde crisis, zo stelden wetenschappers van de VN klimaat- en biodiversiteitspanels tijdens de voorbereiding van de COP 15 over biodiversiteit in december vorig jaar.

Biodiversiteit
Skrins, Oosterlittens, Easterlittens, Littenseradeel, Littenseradiel, De Greidhoeke, Friesland, Fryslan, Nederland, Europa

Ze lanceerden het volgende voorstel: in 2030 moet minstens 30 procent van de aarde beschermd zijn. Deze doelstelling moet, aldus de wetenschappers, in een “Accoord van Parijs voor de Natuur” worden opgenomen, als tussenstap naar 2050, wanneer mens en natuur zich duurzaam en in harmonie met elkaar verhouden.

De onderhandelingen op de COP 15 gingen niet van een leien dakje, de spanning tussen wat ik maar noem Global North en Global South was te snijden, zoals ook het geval was tijdens de COP 27. Uiteindelijk is er dan toch een akkoord gesloten waarbij de 200 landen verklaren om tegen 2030 het verlies aan gebieden  met hoge ecologische waarde tot nul terug te brengen, tenminste 30% van de reeds aangetaste gebieden te herstellen en, tot slot, tenminste 30% van de binnenwateren en maritieme ecosystemen effectief te beschermen. In 2050 moet het uiteindelijke doel  zijn bereikt, namelijk dat mens en natuur in harmonie samenleven.

De uitvoering van het akkoord is afhankelijk van nationale plannen zoals ook in het klimaatakkoord van Parijs is afgesproken. Daarvan weten we nu, inmiddels  8 jaar verder, dat de nationale plannen niet overeen komen met de mondiale ambities. Hetzelfde zou kunnen gebeuren met de biodiversiteitsdoelstellingen als er geen mechanismes worden ingevoerd om ze af te dwingen.

Hoeveel natuur hebben wij in Nederland?

De EU-landen en dus ook Nederland hebben zich al verplicht tot het behalen van 30% natuur in 2030. Ons land heeft (cijfers van 2020) een natuur-oppervlakte van 9.720 km², waarvan ongeveer 6.700 km² op het land. Dat komt overeen met 26%.  Om die 30% te halen zal er ongeveer 1.500 km² aan beschermde natuur bij moeten komen. Voor de duidelijkheid: het gaat om een areaal dat overeenkomt met het oppervlak van de provincie Utrecht. Ervan uitgaande dat die nieuwe natuur vooral op landbouwgrond zal worden gerealiseerd, zal deze hierdoor met 7% afnemen. Overigens is benodigde landbouwgrond voor woningbouw, in vergelijking tot de opgave voor beschermde natuur,  beperkt, namelijk circa 1.5%. Terzijde: de EU spreekt over beschermde natuur. Nederland heeft geprobeerd daar onderuit te komen want ons areaal beschermde natuur, de Natura 2000 gebieden, bedraagt maar 15% van ons grondoppervlakte.

Voor de zee-natuur geldt ook de 30% natuur-doelstelling van de EU-Biodiversiteitsstrategie 2030. Het oppervlak van het Nederlands deel van de Noordzee, inclusief buitenwater is ruim 62.000 km2. Hiervan is momenteel 24% aangewezen als Natura 2000 gebied. Echter in die Natura 2000 gebieden mag voor een groot deel nog steeds worden gevist, windmolens geplaatst en delfstoffen gewonnen. In het recente Oceaanaccoord waar ons land zijn handtekening onder heeft gezet, staat dat de beschermde gebieden slechts duurzaam gebruikt mogen worden. Maar wat wordt daaronder verstaan en wie gaat het controleren. Dat is iets dat Nederland nu moet gaan regelen.

Wat heeft biodiversiteit met de opwarming van de aarde te maken?

Wereldwijd is de aarde in de laatste honderd jaar 1 graad warmer geworden en in Nederland zelfs 1.7 graad. Dit komt omdat er steeds meer broeikasgassen vrijkomen in de lucht: CO2 door de verbranding van kolen, aardolie en gas; methaan uit de landbouw (met name koeien en rijstvelden) en uit waterrijke veengebieden als gevolg van verdroging.

De natuur kan het tempo van opwarming niet bijhouden. Planten en dieren hebben eeuwen nodig om zich aan te passen aan veranderde omstandigheden. In het tempo waarin de aarde nu opwarmt, lukt dat ze niet. Een miljoen van de acht miljoen plant- en diersoorten wordt wereldwijd bedreigd met uitsterven. In Europa gaat het om 1.677 van de 15.060 plant- en diersoorten.

Om de aarde leefbaar te houden voor plant, dier en mens, moet de uitstoot van broeikasgassen drastisch omlaag. Dat kan door over te stappen op duurzame energie, te besparen op energie, minder vlees en zuivelproducten te eten en minder te vliegen Ook de natuur is een belangrijke bondgenoot bij wat we klimaatmitigatie noemen.  Door grote aantallen bomen te planten en kwelders en moerasgebieden in stand te houden, wordt veel CO2 vastgelegd. Vooral oudere bomen zijn uitmuntende CO2 slurpers. Daarom is het verstandig bestaande bossen goed te beheren en niet teveel te verwachten van jonge aanplant.

De natuur helpt ook om de gevolgen van de opwarming op te vangen. We noemen dat klimaatadaptatie. Zo zorgen bomen in steden voor schaduw en dus voor minder warmtestraling vanuit de stenen ondergrond. Door de verdamping van water onttrekken bomen warmte aan de lucht. Ook vangen ze water op tijdens een piekneerslag en zijn een buffer tijdens droge periodes. Een groene omgeving heeft nog veel meer voordelen. Het heeft  een positief effect op de gezondheid van mensen, vermindert luchtvervuiling, dempt geluidshinder en draagt bij aan de leefbaarheid. Dat zijn essentiële zaken maar ze vallen buiten ons onderwerp.

Opgemerkt moet worden dat de opwarming van de aarde niet de enige oorzaak is van het verminderen van de biodiversiteit. De groei van de bevolking, uitbreiding van steden, aanleg van wegen en industrieterreinen, het omzetten van natuurgebieden in landbouwgrond en productiebossen; al deze aspecten dragen er toe bij dat planten en dieren verdwijnen.

Klimaat en biodiversiteit: op zoek naar samenspel

De laatste jaren wordt gepleit om klimaat- en natuurbeleid in samenhang te bekijken en de problematiek integraal aan te pakken. Dat gebeurt nu nog veel te weinig. Een voorbeeld. Vrijwel alle nieuw gebouwde woningen zijn van steen en beton. Bij de fabricage van cement komt veel CO2 vrij. Voor het transport van steen en beton zijn zware vrachtwagens nodig die naar verhouding veel uitstoten. Woningen van hout zijn duurzaam, hebben uitstekende isolatie-eigenschappen, zijn licht van gewicht en het materiaal kan hergebruikt worden. Uiteraard moet dat hout ergens vandaan komen, dus moet er bos worden geplant en bestaand bos goed beheerd. Een win-win situatie voor klimaat en natuur.

Nog een voorbeeld. Door van overheidswege op vlees belasting te heffen en circulaire boeren te belonen, daalt de vleesconsumptie en dus de uitstoot van het broeikasgas methaan en komt er landbouwgrond vrij voor natuur en andere eco-systeemdiensten. Ook hier een win-win situatie voor klimaat en natuur.

Wat kunnen wij als Grootouders voor het Klimaat doen?

In de gemeente kunnen we, samen met andere organisaties, actie voeren voor:

  • het bestemmen van een stukje grond (het liefst in elke buurt) waar bewoners met elkaar een groenvoorziening kunnen aanleggen; een voedselbos bijvoorbeeld met daarbij een groene speelplek voor kinderen en bankjes voor ouders, oma’s en opa’s.
  • het vergroenen van wegbermen, parkeerplaatsen en schoolpleinen. Waarom niet zelf tegels lichten en op die plekken boompjes planten?
  • het aanleggen van daktuinen op openbare gebouwen en waterreservoirs in openbare ruimtes.
  • samenwerken met Urgenda in de actie Meer Bomen Nu!

Op provinciaal niveau valt ook het nodige te doen. Denk bijvoorbeeld aan:

  • nieuwe natuurgebieden aanleggen.
  • een verbod om aan de randen van bestaande natuurgebieden stilzwijgend bouw-activiteiten toe te staan (recreatiewoningen, horeca, kampeerterreinen etc.).
  • het planten van bomen en heesters langs provinciale wegen.
  • een verbod op het gebruik van pesticiden (glyfosaathoudende onkruidverdelgers) in akkers en graslanden.

Tot slot moeten we de regering verplichten om serieus werk te maken van het behalen van het 30% areaal natuur in 2030. Niet alleen moet er meer natuur komen maar ook moet de bestaande natuur weer op peil komen door de stikstofuitstoot in de landbouw te halveren. Dat kan alleen als de sector drastisch wordt hervormd met minder dieren en nieuwe, betaalde taken voor de boeren op het gebied van landschapsherstel en waterberging. Gezien de recente provinciale verkiezingsuitslag zal dat een lastige en taaie strijd worden.

Corina van Arnhem

Deel
Deel

Lees andere artikelen

21 maart 2024
Marjan Minnesma (Urgenda) was te gast op onze 126e pleinbijeenkomst in Den Haag. Onder haar vleugels startten de Grootouders voor...
19 maart 2024
Op maandag 15 april 2024, 19.30 uur spreekt ir. Bettina Kampman, sectorleider Energie en Brandstoffen bij onderzoeksbureau CE Delft over de...
13 maart 2024
De voorbereiding van de prijsuitreiking voor de beste kinderklimaatboeken, die in 2022/2023 zijn uitgegeven, is in volle gang. De jury...
Ga naar de inhoud