De uitkomst van de presidentsverkiezing in de VS roept vragen op, waaronder vragen over gevolgen voor klimaatbeleid. Vragen bij de klimaat top COP 29 in Bakoe.
De stand van zaken
Bij het begin van de klimaattop in Bakoe staan de zaken er al niet goed voor. Uit de recente rapporten blijkt dat we het doel van maximaal 1,5 graad opwarming voorbij schieten. De noodzakelijke steun voor aanpassing aan klimaatverandering blijft ook zwaar achter. Op deze top moet een nieuwe afspraak worden gemaakt over de steun vanuit de rijke wereld (overheden en bedrijven) voor landen in ontwikkeling. Ook zou nu al een sterk signaal moeten komen dat landen serieus werken om de emissies te beperken, om dat volgend jaar op de COP in Brazilië af te kaarten.
En dan verschijnt Trump op het toneel
Bakoe zal gaan om het vaststellen van een meerjarige overeenkomst over steun aan ontwikkelingslanden. Met de verkiezingsuitkomst lijkt het wel duidelijk dat de VS uit de afspraken van Parijs zal stappen. Trump deed dat ook na zijn verkiezing in 2016, één jaar nadat de akkoorden van Parijs nog door de regering van president Obama werden onderschreven. Een nieuw substantiële belofte voor steun valt niet te verwachten van die kant. Terugtreden van het rijkste land ter wereld slaat een flink gat in de verwachtingen van ontwikkelingslanden. Dat zal ook zijn weerslag hebben op de bereidheid van ontwikkelingslanden om over hun emissiereductie plannen te praten. Bij een vraag om honderden miljarden steun zullen de EU en China dit niet compenseren. China zal wel van de gelegenheid gebruik maken zich te profileren als vriend van de ontwikkelingslanden in een nieuwe multipolaire wereldorde. Dit door zich af te zetten tegen de VS en misschien zelf met een bod te komen, dat dan toch niet zorgt voor een substantieel geheel. En ook zullen aan dat bod wel voorwaarden worden verbonden, zoals te besteden aan opdrachten aan Chinese bedrijven en daardoor invloed te vergroten (ten koste van de VS).
Maakt een COP veel verschil?
De vraag rijst of het niet boeken van politieke voortuitgang in Bakoe, door wisseling in de VS en de afwezigheid van belangrijke regeringsleiders, veel verschil zal maken in de praktijk, de transitie op de grond. We zitten nu in de fase dat niet zozeer de wetenschap ter discussie staat, maar dat er over echte actie en geld wordt onderhandeld. Dat de economie de spil is. De werkelijke voortgang hangt dan vooral af, met respect voor grote bijeenkomsten op VN niveau, van besluiten in landen over inrichting van de economie van met name de VS en China als de landen met de grootste emissies. En van de ontwikkelingen in ontwikkelingslanden die nu nog weinig (zeker per capita) uitstoten maar ook de ambitie en mogelijkheden hebben te groeien. De emissies in China groeiden fors maar lijken misschien al volgend jaar te pieken, niet meer te stijgen. Wat betreft technologie, wind, zon, elektrisch vervoer, gaat China heel hard en is ook een groot exporteur van duurzame technologie. In de VS moest de Inflation Reduction Act (IRA) een impuls geven aan concurrerende duurzame technologie. Als men daar overgaat tot “drill, baby drill” én de IRA opschort, dan is dat zeker voor de emissies niet gunstig, en zal de VS qua technologie ontwikkeling verder terugzakken ten opzichte van China. China vindt dat wel best en zal zich graag etaleren met eigen groene groei, export en waarschijnlijk dit doortrekken als de grote vriend van de ontwikkelingslanden. Immers ook daar ligt een grote potentiële markt voor duurzame energie en technologie. De VS plaatst zich zo buitenspel. Europa kan mogelijk profiteren van het opschorten van IRA in de VS én door meer samen te werken met en te importeren uit China. Het valt te bezien hoe de VS op een dergelijke toenadering EU-China gaat reageren. Het is van groot belang dat China én voor zichzelf een ambitieus klimaatplan neerzet én zich opwerpt voor steun aan landen die de ontwikkeling nog moeten doormaken.
Ook anders?
Zo simpel zal het in de praktijk wel weer niet gaan. Politiek is veel retoriek. Beslissingen worden politiek genomen, maar onderliggend ingegeven en aangestuurd door mee- en/of tegenkrachten van gevestigde belangen (“vested interests”). Wij denken bij Trump nu dan primair aan de fossiele lobby. Maar wat betekent zijn vrijage met Elon Musk, techreus en multimiljardair? Wordt hij de adviseur vanuit zijn nieuwe vested interests? Wat betekent dat voor technologie, schoon? Vervangt AI straks fysiek transport, zorg, diensten en productiewijzen? Zorgt de revolutie vanuit AI dan dat de vraag naar permanente stroomvoorziening de impuls geeft aan de transitie van fossiel naar kernenergie?
COP wel degelijk belangrijk
Het is wel duidelijk dat het voor de gevolgen voor klimaat heel belangrijk is wat er gebeurt vanuit economische ontwikkelingen en keuzes, met name in de VS en China. Dat neemt niet weg dat het generen van de politieke en maatschappelijke aandacht met een COP belangrijk blijft. Het is een forum waar duidelijk wordt of en door wie de problematiek serieus wordt genomen, en niet meer alleen met retoriek maar juist nu ook door het leveren van resultaten.
Vincent van den Bergen
Actief voor de werkgroep Politiek van Grootouders voor het Klimaat
