Afgelopen week werd het derde deel van het laatste IPCC¹ rapport gepubliceerd. En de boodschap was klip en klaar: om de opwarming tot 1,5 graad te beperken, zoals door alle landen was afgesproken in het Parijs Akkoord in 2015, moet de uitstoot van broeikasgassen onmiddellijk fors omlaag. In 2030 moet de uitstoot gehalveerd zijn t.o.v. nu. Zo niet, dan is opwarming van meer dan 1,5 graad niet meer te vermijden.
Auteur: Bert Metz
Sinds Parijs is de mondiale uitstoot alleen maar gestegen en met de huidige klimaatplannen van landen blijven we grofweg op het huidige niveau. Omdat broeikasgassen, met name CO2, erg lang in de atmosfeer blijven, betekent dit dat de opwarming doorgaat. Met het huidige beleid komen we dan dik boven de 3 graden uit aan het eind van de eeuw. Met alle gevolgen van dien.
Het IPCC rapport, geschreven door zo’n 250 wetenschappers uit hele wereld, ook uit Nederland, beoordeelt alle relevante wetenschappelijke publicaties. Het concludeert o.a. dat alle maatregelen die nodig zijn voor de halvering van de uitstoot in 2030 in de praktijk bewezen zijn en geen hoge kosten met zich meebrengen. De kosten van duurzame energie zijn bijvoorbeeld de laatste 20 jaar spectaculair gedaald. Zonne- en windenergie is in het grootste deel van de wereld nu even duur of goedkoper dan fossiele energie. Zie figuur hieronder.
Ook het naar nul brengen van de mondiale uitstoot van CO2 in 2050 en van alle broeikasgassen in 2070, nodig voor de 1,5 graad, is technisch en economisch haalbaar, als we door blijven gaan klimaatvriendelijke technieken te verbeteren en mensen die technieken accepteren en hun gedrag aanpassen. Mits we ervoor zorgen dat er geen schadelijke neveneffecten ontstaan, zoals ernstige milieuvervuiling door de winning van zeldzame metalen die nodig zijn voor de duurzame energievoorziening. Dat acceptatie en gedragsverandering belangrijk zijn blijkt uit een andere conclusie van het IPCC: het reduceren van de vraag naar energie, materialen en producten kan zo’n 40-70% van de uitstoot reduceren, zonder schade voor het welzijn.
Het uitfaseren van fossiele energie is essentieel, omdat dat de grootste bijdrage levert aan de uitstoot van broeikasgassen. Maar ook de voedselproductie draagt veel bij, met name door vlees en zuivel en de daarmee samenhangende productie van veevoer, deels ten koste van tropische bossen die plaats moeten maken voor sojaplantages.
En bossen zijn juist belangrijk om CO2 uit de lucht te halen, iets wat cruciaal is in het beperken van de opwarming tot 1,5 graad. We zijn namelijk veel te laat begonnen het klimaatprobleem aan te pakken om het nog alleen met de reductie van de uitstoot te kunnen oplossen. Dan moeten die bossen met de daarin vastgelegde CO2 natuurlijk wel blijven staan, terwijl er nog steeds op grote schaal ontbossing plaats vindt en bosbranden door de toegenomen droogte en de hogere temperaturen aan de orde van de dag zijn.
Daarnaast, zegt het IPCC rapport, zal CO2 ook met technische middelen uit de lucht moeten worden gehaald, met andere woorden “negatieve uitstoot” realiseren. Dat kan door met biomassa energie op te wekken of biobrandstoffen te maken en de daarbij vrijkomende CO2 op te bergen onder de zeebodem of in gesteentelagen. Omdat duurzame biomassa beperkt beschikbaar is, zal directe CO2 verwijdering uit de lucht met grote technische installaties geleidelijk een grotere rol moeten gaan spelen. De kosten van deze techniek zijn nu nog erg hoog en het werkt alleen als er voldoende duurzame energie beschikbaar is. Het opbergen van CO2 ondergronds is inmiddels wel bewezen veilig te kunnen.
Tenslotte besteedt het IPCC rapport veel aandacht aan de relatie tussen klimaatbeheersing en duurzame ontwikkeling. Duurzame ontwikkeling, en met name het uitbannen van armoede in de wereld, zegt IPCC, kan niet zonder het stoppen van klimaatverandering. Sterker nog, klimaatactie helpt ook veel duurzame ontwikkelingsdoelen, zoals voldoende water en voedsel en een gezonde natuur, te bereiken. Maar ook: duurzame ontwikkelingsinspanningen dienen ook de klimaatbeheersing. Win-win dus. Maar er moet ook worden opgepast geen negatieve neveneffecten te veroorzaken. Land gebruiken voor bosaanplant mag de voedselvoorziening en de biodiversiteit niet aantasten. Duurzame energie mag niet leiden tot grootschalige vervuiling bij de winning van zeldzame metalen.
Tot slot, gaat dit IPCC rapport wel een verschil maken voor de politieke bereidheid tot actie? Dat zullen we zien, maar het kan geen kwaad onze politici voortdurend te blijven herinneren aan de dringende boodschappen van het IPCC in een rapport, waarvan zij zelf de Samenvatting voor Beleidsmakers hebben goedgekeurd.
1 IPCC= Intergovernmental Panel on Climate Change
