Nog tijdens het mooie webinar van de Belgische Grootouders voor het Klimaat van Cathy Macharis bestelde ik ‘Land van Hoop’. Ik heb de gewoonte om met een gele markeerstift mooie en voor mij belangrijke zinnen te markeren. Het is best een geel boek geworden.
Ooit schreef ik een analyse van door mij gerecenseerde klimaatboeken Daar bleek uit dat de boeken hoe langer hoe meer hoopvoller werden. Land van Hoop past helemaal in die reeks. Sommige boeken, zoals ‘Land van Hoop’, lees je met plezier, ondanks het ernstige onderwerp.
De ondertitel “Omarm de verandering’ is vriendelijker dan ‘Omarm de chaos‘ en ‘De perfecte storm‘ van Jan Rotmans; hoewel verandering ook hier leidt langs het pad van chaos en resilience. De transitie, en welke stappen daar voor nodig zijn, wordt helder beschreven in 8 stappen. Het gaat niet meer over kleine veranderingen, maar een diepgaande transformatie. Het systeem dat ons in de huidige toestand heeft gebracht moet fundamenteel veranderd worden, maar niet alleen het systeem, ook ons eigen gedrag mag best eens flink wijzigen. De mooiste stap in de transitie vind ik ‘verliefd’: verliefd omdat we dankzij een hoopvol toekomstbeeld kunnen kiezen voor liefde en niet voor angst. We moeten moedig onder ogen zien dat de mens in staat is te vernietigen, maar we mogen niet vergeten dat de mens ook in staat is tot het goede. Laten we niet bang zijn, laat de bezorgdheid ons niet verlammen. We gaan ‘Kiezen voor Leven‘.
Verdere hoofdstukken gaan hier dieper op in. Ik noem ze even en ga er heel kort op in.
- Een andere kijk op mobiliteit in de 21e eeuw
Auto’s hebben alle ruimte ingenomen waar kinderen vroeger speelden. Een pleidooi voor de 15 minutenstad, waar voorzieningen binnen bereik zijn. Mooie voorbeelden van deelsystemen als je je toch wat verder moet verplaatsen. - Weg met de fossiele afhankelijkheid, de keuze voor nieuwe energievormen
We zijn verslaafd geraakt aan fossiele brandstoffen. Daar van af komen kan, er zijn voldoende alternatieven. We moeten toe naar efficiëntere systemen en we mogen onze consumptiepatronen best heroverwegen. Een reële opmerking: “digitale diensten, waaronder videostreaming vormen geen uitzondering; hun koolstofvoetafdruk is verre van verwaarloosbaar”. - Wat als we ons uit de klimaat- en biodiversiteitscrisis konden eten
“Het huidig voedselsysteem duwt onze planeet over haar limieten”. En dat is dan ook nog een kwetsbaar systeem. Duidelijk dat dit moet veranderen. Verschuivingen naar een meer plantaardig dieet, herstel van tropische bossen, veranderd landgebruik zijn sleutelwoorden. Agriwilding, voedselbossen, een klimaatvriendelijke keuken. - Duurzaam bouwen, steen voor steen naar een nieuwe circulaire bouweconomie
Het schaarzamer worden van bronnen en de ‘wegwerpbouw vormen een stevige druk op milieu en klimaat’. Andere bouwstoffen en circulair bouwen hebben toekomst naast een veel betere isolatie van huizen zijn noodzakelijk. - Economie: de olifant in de kamer
Onze polycrisis vindt zijn oorsprong in diepgewortelde aspecten van het kapitalistisch systeem, met zijn obsessie voor winstmaximalisatie en economische groei. Een op ecologie gebaseerde economie heeft grote voorkeur. Zie ook de blog van Dick van Elck. - Systeemverandering; geen klimaatverandering
Het westerse systeem is verantwoordelijk voor de grootste uitstoot van broeikasgassen, terwijl het mondiale zuiden met de grootste problemen zitten. Klimaatrechtvaardigheid moet voorop staan. De postkapitalistische idealen die ontwikkeld moeten worden baseren zich in noties van zorg, solidariteit en meer menselijke relaties. - Onderwijs als snelweg naar duurzaamheid
“Eerst en vooral moet het onderwijs afstappen van pure kennisverwerving” en dan ook de nadruk werpen op duurzaamheidswaarden en het visualiseren van een duurzame toekomst.
Het boek heeft zo veel aspecten, en vooral staan er heel veel mooie voorbeelden in van duurzame projecten en toekomstideeën dat het voor mij onmogelijk is om het allemaal kort samen te vatten. Mijn advies: ga het gewoon lezen!
Het mooie boek eindigt met:
Welkom in de toekomst
Cathy Macharis heeft haar studenten gevraagd te reflecteren over hun toekomstbeeld en dat verhalend op te schrijven. Dat is weergeven in dit hoofdstuk, en dat is doodgewoon plezierig om te lezen; maar er spreekt ook een duidelijk toekomstbeeld uit dat in het hoofdstuk ook gevisualiseerd wordt door met AI gegeneerde beelden.
